 |
| aklindaki.blogspot.com |
Çok sayıda olaya açıklama getirerek, XX. yy'da bir bilimsel devrim oluşturan yerbilim kuramı. levhalar tektoniğine (levhalar kuramı, dilimler kuramı da denir) göre, Yer'in dış kabuğu, "astenosfer" adı verilen 100 km derinlikteki akışkan tabaka üstünde yer değiştiren, katı litosfer (taşküre) levhalarından oluşur. Okyanus orta sırtları, ada kemerleri, genç sıradağlar ve dönüşüm kırıklarıyla sınırlanan, karşılıklı olarak yer değiştiren ve sürekli yenilenen söz konusu levhalar, okyanus kabuğunu oluşturan (okyanus diplerinin yenişlemesi kuramı) okyanus orta sırtlarında ortaya çıkar ve yılda yaklaşık 4 cm hızla, bağlı oldukları kıtaları da sürükleyerek, yanlamasına hareket ederler. Ters yönde hareket eden iki levha karşılaşınca, daha yoğun olan, daha hafif olanın altına kayar ve astenosferde erir. Birbirlerine dokundukları kuşakta, okyanuslarda ada kemerleri, kıtalardaysa sıradağlar oluşturan, derin çukurlarla sınırlanmış, tersine dönme hareketleri gerçekleşir. Dönüşüm kırıkları da , iki sınırdaş levha arasındaki yanal oluk kuşağını oluştururlar.
Günümüze kadar başlıca altı levha (avrasya, Amerika, Afrika, Antartika, Büyük Okyanus, Hint-Avustralya levhaları) ile birkaç küçük levhanın varlığı ortaya konmuştur. Levhalar tektoniği, deprem dağılımı (levhalarda hemen hiç deprem olmaz; yalnızca levha sınırlarında depremler gözlenir), sıraadağ oluşumu, kıtaların kayması, vb. birçok olayın açıklanmasını sağlamıştır. Sözgelimi , Afrika ile Amerika kıtalarının birbirlerinden uzaklaşmasının nedeni, Atlas okyanusu orta sırtında oluşmuş Afrika ve Amerika levhalarının ters yönde hareket etmeleridir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder